Ας αφήσουμε την Αρχιτεκτονική ήσυχη και ας μιλήσουμε για Αρχιτέκτονες. Η Αρχιτεκτονική έχει πλούσιες ιδεολογικές επιλογές. Αν ο Αρχιτέκτονας επιλέξει την «ακατάσχετη επιδειξιμανία ή τις ράγες της νεοσυντηρητικής ηγεμονίας» δεν φταίει η Αρχιτεκτονική, ο Αρχιτέκτονας ευθύνεται.

 

Περιβάλλον: Πολλά άρθρα και ανακοινώσεις βλέπω τώρα τελευταία σχετικά με την Αρχιτεκτονική με τα θέματα του ΝΟΚ, με τα ζητήματα της κατοικίας –ακριβά ενοίκια, πλειστηριασμοί, κ.α-

Αρχιτέκτονας: Τα διαβάζω!!!

Περιβάλλον: Και τι έχεις να πεις;

Αρχιτέκτονας: Τίποτε.

Περιβάλλον: Δεν είναι δυνατόν!!!

Αρχιτέκτονας: Πως δεν είναι. «Είναι και παραείναι» που λέγαμε παιδιά.

Περιβάλλον: Εγώ όμως έχω κάποιες απορίες και θέλω να μου πεις την άποψή σου.

Αρχιτέκτονας: Εσύ όλο «απορίες» είσαι και αυτό ξέρεις στη σημερινή εποχή που ζούμε δεν θεωρείται «καλό».

 Περιβάλλον: Τι «θεωρείται»;

 Αρχιτέκτονας: «Ανατρεπτικό»!!

Περιβάλλον: Τι θα «ανατρέψω» δηλαδή

Αρχιτέκτονας: Αυτά που δεν πρέπει να «ανατραπούν». Ο ΝΟΚ,  οι πλειστηριασμοί, τα ακριβά ενοίκια, τα κόκκινα δάνεια, τα ….., τα……, τα …..

Περιβάλλον: Ξέχασες την «Αρχιτεκτονική». Διάβασα το άρθρο του Ομότιμου Καθηγητή της Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ Τάση Παπαϊωάννου με τίτλο «Η αρχιτεκτονική της ακατάσχετης επιδειξιμανίας» και το άρθρο του Καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Κώστα Μανωλίδη με τίτλο «Η αρχιτεκτονική στις ράγες της νεοσυντηρητικής ηγεμονίας». Εντυπωσιακοί «τίτλοι» και οι δύο. Θα μου πεις την άποψή σου;   

Αρχιτέκτονας: Τι να σου πω τώρα. Μου ζητάς να σχολιάσω άρθρα καθηγητών Αρχιτεκτονικής. Και είμαι και άλλης Σχολής Αρχιτεκτονικής. Είμαι της Σχολής που λέει ότι η Αρχιτεκτονική έχει ιδεολογικό περιεχόμενο και κατά συνέπεια ταξικό προσανατολισμό.  Υπάρχουν Αρχιτέκτονες  που στηρίζουν την Αρχιτεκτονική που εξυπηρετεί  τα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης, συντηρητική στο περιεχόμενο και στην πράξη, το απαραίτητο παρακλάδι της το ονομαζόμενο προοδευτικό, ψευτοπροοδευτικό στην πραγματικότητα, που δημιουργεί για να παραπλανά τις κατώτερες τάξεις, και  Αρχιτέκτονες που στηρίζουν την Αρχιτεκτονική που εξυπηρετεί  τα συμφέροντα του λαού.  

Μιλάμε για κτίρια κατοικιών που κτίστηκαν στα χρόνια της μεγάλης αυθαιρεσίας 1985-2010 στα προάστια,  και για  κτίρια κατοικιών που χτίζονται τώρα με το Νέο Οικοδομικό Κανονισμό. Και θέλουμε να σχολιάσουμε την κτιριακή  Αρχιτεκτονική τους έκφραση.

Για τα πρώτα. Ας θυμηθούμε όμως λίγο πως ξεκίνησε η φυγή από το κέντρο της Αθήνας στα προάστια: «Οι περιοχές αυτές  υποβαθμίστηκαν συστηματικά από τα τέλη της δεκαετίας του 80 και μετά, αφού μεγάλο τμήμα  της μεσαίας και μικροαστικής τάξης που κατοικούσε στις περιοχές αυτές, μετακινήθηκε σε περιοχές νέες, χωρίς νέφος, σε καλύτερες συνθήκες περιβάλλοντος. Αν θυμάσαι τότε κάθε μέρα είχαμε δελτίο νέφους, που σκέπαζε συγκεκριμένες περιοχές της Αθήνας, και δελτίο περιοχών με υψηλούς ρύπους. Καλλιεργήθηκε δε η πεποίθηση ότι πρέπει να φύγουμε από το κέντρο, να σώσουμε τα παιδιά μας από το νέφος, και κάποιοι που φωνάζανε να μείνουμε να διεκδικήσουμε το δικαίωμά μας  για «πόλη χωρίς νέφος» θεωρήθηκαν γραφικοί. Θυμάσαι εκείνο του Τρίτση τότε «το νέφος είναι πολιτικό», ξέρεις τι εννοούσε; Εννοούσε ότι το «νέφος είναι πολιτική επιλογή να μείνει μέχρι να γίνει η απαραίτητη μετακίνηση πληθυσμού από το κέντρο στα προάστια, όπου τα μεγάλα κατασκευαστικά και ιδιοκτησιακά συμφέροντα είχαν δημιουργήσει τις περιοχές κέρδους». Και το κίνημα της φυγής από το κέντρο ενισχύθηκε με  διαφήμιση για φθηνά στεγαστικά δάνεια,  διαφήμιση της μεζονέτας, διαφήμιση των ημιυπαίθριων, διαφήμιση  των περιοχών που εξασφάλιζαν ανάλογη  «κοινωνική θέση» (βόρεια, νότια ,ανατολικά, δυτικά προάστια). Καλλιεργήθηκε  ο «ψευτοαριστοκρατισμός» και  περιφρονήθηκε η παραγωγική εργασία, απαξιώθηκε  η  χειρονακτική, ενισχύθηκε ο παρασιτισμός και η θεσιθηρία. Η  κυρίαρχη τάξη συνέταξε  προγράμματα  με  τρόπους κατάκτησης κοινωνικής θέσης, δημιούργησε πρότυπα  μιμητισμού, επιβράβευσε τον παρασιτισμό και την θεσιθηρία. Οι περιοχές που εγκαταλείφθηκαν, απαξιώθηκαν από την τάξη που μετακόμισε, ήταν το «φτωχό παρελθόν», και ως απαξιωμένες διατέθηκαν σε φτωχότερα  οικονομικά στρώματα της κοινωνίας και σε οικονομικούς μετανάστες, αφού αναβαθμίστηκε το τίμημα της πώλησης ή του ενοικίου, διότι δημιουργήθηκε αύξηση της ζήτησης από συγκεκριμένα στρώματα της κοινωνίας τα οποία πάντα πληρώνουν ακριβά την γκετοποίηση τους.». Η «φυγή» προπαγανδίστηκε σαν αναγκαία επιλογή - πως άλλωστε θα προχωρούσε το σχέδιο υποβάθμιση του κέντρου της Αθήνας τώρα και αναβάθμιση όταν ωριμάσουν οι συνθήκες και ωρίμασαν σήμερα όπως βλέπουμε- αλλά ο δρόμος μέχρι να φτάσει στο νέο προορισμό στολίζεται με όλες τις αντικοινωνικές αξίες.

  Είναι η εποχή που η υποκουλτούρα αναβαθμίζεται και η κουλτούρα περιγελιέται.  Είναι η εποχή που η κυρίαρχη τάξη  του τόπου μας φρόντισε : «η έννοια της  αξιοπρέπειας να αλλάξει περιεχόμενο και να γίνει κούφιος καθωσπρεπισμός, η παιδεία να μεταβληθεί σε «συμφεροντολογική βιομηχανία προσοντούχων αγραμμάτων» όπως έλεγε ο Γληνός, προώθησε και διαφήμισε την υγεία που παρέχεται με «φακελάκι» και απαξίωσε την υγεία που προσφέρουν «χωρίς φακελάκι» οι  χιλιάδες νοσοκομειακοί γιατροί και νοσοκόμοι, καλλιέργησε την πεποίθηση ότι η εργασία πρέπει να προσφέρεται χωρίς  συνδικαλιστική κάλυψη γι αυτό και ξεφτίλισε το συνδικαλιστικό κίνημα με τους συνδικαλιστές που προώθησε στα ανώτερα όργανα, το «μπλοκάκι» παροχής υπηρεσιών έγινε συνώνυμο της «ανεξαρτησίας της αποδέσμευσης από παλιές εργασιακές πρακτικές» και όποιος το «είχε» ήταν υπερήφανος και ευτυχισμένος για αυτό, γιατί του έδινε και «image», η «ωριαία αμειβόμενη εργασία» ονομάστηκε «part time» και θεωρήθηκε «σύγχρονη μορφή εργασίας» και έτσι «εκσυγχρονιστήκαμε» όλοι, την ποιότητα της ζωής μας την καθόριζε η τιμή του «εισιτήριου» της «ξαπλώστρας και της ομπρέλας» της «πισίνας» του «γυμναστηρίου» το «play-room» στο υπόγειο της μεζονέτας, το γκαζόν στον κήπο, το «barbeque», και ο πολιτισμός μας εκφράστηκε μέσα από την «Λάμψη» το «Ντάλας» τη «Δυναστεία» το «Τα μυστικά της Εδέμ» και γενικά από ότι μας πρόσφερε η «ιδιωτική ανεξάρτητη» τηλεόραση που φρόντιζε για τον «αποπολιτισμό» μας».

Η «αυθαίρετη δόμηση δίνεται με απλοχεριά στις περιοχές αυτές, γιατί ο μικρός Συντελεστής δεν «φτάνει» στους κατασκευαστές, γι αυτό εξ άλλου ο Τρίτσης «κατέβηκε από το τραίνο γράφοντας ιστορία», και αρχίζει ένας ανταγωνισμός «αγοραίας» μορφής. Υποβαθμίζεται πανηγυρικά η Νομιμότητα στη δόμηση, και, όχι μόνο αναβαθμίζεται η Αυθαιρεσία, αλλά παίρνει και βραβείο «Πρωτοπόρας σχεδιαστικής ικανότητας».  Η «Ξιπασιά» του Αρχιτέκτονα σχεδιαστή , που η «αυθαίρετη δόμηση» του έδωσε το δικαίωμα να υπερβεί τα Νομοθετημένα όρια της Δόμησης, μεγαλουργεί, και όταν η «Ξιπασιά» επιβραβεύεται τότε η «Ξιπασιά στο σχεδιασμό» αποτυπώνεται σε όλο της το μεγαλείο. Η «μεζονέτα» ή το διαμέρισμα σε συγκρότημα κατοικιών ή η …..  εμπλουτίζεται με κάθε είδους υπερβολή για να ικανοποιήσει τις νέες «ανάγκες» που απαιτούν οι νέες κοινωνικές αξίες του  ψευτοαριστοκρατισμού, ο μιμητισμός αντιγράφει, και ο δήθεν  Νεοκλασικισμός και ο  προκλητικός μοντερνισμός, απογειώνονται.

 

Και ας έρθουμε τώρα στο ΝΟΚ/2012. Αν θυμάσαι το 2012 που είχαμε συζητήσει το θέμα σου είχα πει: « Οι «επενδύσεις» σήμερα πρέπει να έχουν νομοθετική κάλυψη, δεν μπορεί να είναι στον αέρα, πως θα πριμοδοτηθούν, πως θα χρηματοδοτηθούν, πως θα προστατευθούν, χωρίς νομικό πλαίσιο. Το νομικό πλαίσιο  σήμερα πρέπει να κατοχυρώνει  τα δικαιώματα του «επενδυτή», να εξασφαλίζει τα  κέρδη του, να του δίνει μια «εμπλουτισμένη σειρά  επιλογών» στην εφαρμογή της πολεοδομικής πολιτικής. Γι αυτό λοιπόν οι «επενδυτές» μετά από έρευνα αγοράς σ όλη την Ελλάδα, συντάξανε  το «πακέτο επενδύσεων», συντάξανε και τον «Νέο ΓΟΚ» ο οποίος περιλαμβάνει όλα  τα στοιχεία  στήριξης  των «επενδύσεων»,  τον δώσανε στον Παπακωνσταντίνου και στον Σηφουνάκη να τον φέρουνε στην Βουλή για ψήφιση». Ο ΝΟΚ ικανοποίησε με τις διατάξεις του όλες τις απαιτήσεις των κατασκευαστών. Καλύτερες δεν υπήρχαν για να δώσει. Και αυτό είναι μια « Θριαμβευτική Νίκη» των «κατασκευαστών» και των Αρχιτεκτόνων της «Ξιπασιάς». Οι «δεσμεύσεις» των προηγούμενων χρόνων δεν υπάρχουν πια, ο έλεγχος των οικοδομικών αδειών που τόσο τους ταλαιπώρησε τα προηγούμενα χρόνια και τους «ανάγκασε», χωρίς επιπτώσεις βέβαια γι αυτούς, να «καταφύγουν» στην αυθαίρετη δόμηση δεν υπάρχει πια, είναι «ελεύθεροι!!!!». Δικαιώθηκε η «απαίτησή» τους: «Βγάλε μου από τη μέση Πολεοδομίες και κουραφέξαλα, δώσε μου πίσω ότι μου κατάργησε ο Τρίτσης και κάποια συμπληρωματικά που χρειάζομαι, εδώ τα έχω έτοιμα γραμμένα» είπαν και ικανοποιήθηκαν. 

  Και τα σημερινά κτίρια κατοικίας  «εκφράζουν»  σε όλο το μεγαλείο της την «Έπαρση του Ξιπασμένου Αρχιτέκτονα  Νικητή» γι αυτό και πάσχουν από «επιδειξιμανία». Και δεν είναι «Η αρχιτεκτονική της ακατάσχετης επιδειξιμανίας» είναι: «Οι Αρχιτέκτονες της ακατάσχετης επιδειξιμανίας».  

.   

Και δύο λόγια για την Αρχιτεκτονική  και τις «ράγες» του  νεοσυντηρητισμού.

Οι  Σχολές Αρχιτεκτονικής στη Χώρα μας, από την ίδρυσή τους, με μικρές εξαιρέσεις,  έχουν το πολύ ένα ψευτοϊδεολογικό περιεχόμενο σε μορφή «ετικέτας», περιορίζονται στον σχεδιασμό με σχολαστική πολλές φορές εμμονή, αλλά πάσχουν από πραγματική ιστορική κριτική ανασκόπηση της  Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομικής ανάπτυξης της Χώρας μας. Ο σχεδιασμός διδάσκεται πέρα και πάνω από τους Νόμους του Κράτους, και η πραγματική κριτική ιστορική ανασκόπηση της Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας λείπει.  Η άποψη  ότι ο «ΓΟΚ και τα παράγωγά του δεν δίνουν ελευθερία σύνθεσης στον Αρχιτεκτονικό σχεδιασμό», όπως και  το  η «Αθήνα αναπτύχθηκε άναρχα πολεοδομικά από την ίδρυσή της», «η αντιπαροχή κατέστρεψε τις πόλεις μας μεταπολεμικά» βαθιά συντηρητικές και στο περιεχόμενο και στην ουσία, στις Σχολές Αρχιτεκτονικής καλλιεργήθηκαν, και συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να καλλιεργούνται.  Σερβίρονται  σαν  προοδευτικές, παραχαράσσοντας την πραγματική ιστορία.  Αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα οι Αρχιτέκτονες να βγαίνουν στον στίβο της πραγματικής ζωής χωρίς εφόδια να αντιμετωπίσουν τα πραγματικά προβλήματα που τους παρουσιάζονται, και γίνονται εύκολη λεία στα χέρια της κυρίαρχης τάξης. Τρανό παράδειγμα η αυθαίρετη δόμηση της εικοσιπενταετίας  1985-2010, η οποία δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την στήριξη των Αρχιτεκτόνων.  Η άγνοια των Νόμων και των διατάξεων δόμησης, τους έφερε, παρά τις σχεδιαστικές ικανότητές τους να μη μπορούν ή  να δυσκολεύονται πολύ  να εκδώσουν οικοδομική άδεια, να ανέβουν  με ευκολία και ικανοποίηση στις «ράγες» της αυθαίρετης δόμησης, που απλόχερα τους προσέφερε η κυρίαρχη τάξη για δικούς της λόγους, ποτέ δεν αναρωτήθηκαν το γιατί με τόση ευκολία τους προσφέρθηκε, την στήριξαν  χωρίς ενοχές. Το ότι με χαρά αποδέχτηκαν την επαναφορά Νόμου της χούντας για «έκδοση οικοδομικών αδειών με ευθύνη Μηχανικού» είναι μια άλλη απόδειξη απαξίωσης της Αρχιτεκτονικής πράξης, και των Αρχιτεκτόνων κατά συνέπεια, αλλά αυτό δεν ενοχλεί μεγάλη μερίδα Αρχιτεκτόνων σήμερα, τον «έλεγχο» δεν θέλουν και δεν τον θέλουν γιατί δεν έχουν τις «απαραίτητες γνώσεις» να τον αντιμετωπίσουν. Και αυτή η «έλλειψη γνώσης» φάνηκε σε όλες της τις διαστάσεις , και είναι τραγικό αυτό, με τους Νόμους «τακτοποίησης» αυθαιρέτων. Η ποσότητα και η ποιότητα των ερωτήσεων  στο site του ΤΕΕ τον πρώτο καιρό και στα διάφορα site Μηχανικών στη συνέχεια αποκάλυψε μια τραγική εικόνα «άγνοιας».

Και  ανεβαίνουν σε όποια «ράγα» τους προσφέρεται χωρίς να ξέρουν, γιατί δεν μπορούν, τι είδους «ράγα» είναι αυτή. Και δεν μπορούν γιατί  «Λείπει το πραγματικό ιδεολογικό περιεχόμενο της Αρχιτεκτονικής» στις Σχολές Αρχιτεκτονικής.   

Και δεν είναι «Η Αρχιτεκτονική στις ράγες της νεοσυντηρητικής ηγεμονίας» Είναι «Αρχιτέκτονες στις ράγες  της νεοσυντηρητικής ηγεμονίας».