Για τη Γυάρο

Περιβάλλον: Καιρό έχουμε να τα πούμε

Αρχιτέκτονας: Όχι και καιρό. Πριν από ένα μήνα περίπου μιλήσαμε.

Περιβάλλον: Ξέρεις διαβάζω στα site άρθρα που αφορούν την Αρχιτεκτονική. Γράφτηκαν πολλά τώρα τελευταία για τη Γυάρο, για  το  ΝΟΚ,  για τα ακίνητα που έχουν προβλήματα  σύνταξης  «ταυτότητας κτιρίου» και οι ιδιοκτήτες τους είναι απελπισμένοι γιατί δεν μπορούν να τα μεταβιβάσουν, για το κέντρο της Αθήνας που «αναβαθμίζεται»  με γοργούς ρυθμούς, για την κατεδάφιση των δύο τελευταίων ορόφων του «Coco-Mat Athens» που καθυστερεί, για τους πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας που έχουν πληθύνει, για …..  για ….για

Αρχιτέκτονας: Και εγώ τα διαβάζω. Δεν κατάλαβα όμως τι θέλεις να συζητήσουμε.

 Περιβάλλον: Να σου εξηγήσω. Διάβασα πολλά άρθρα για το θέμα που προέκυψε με την Γυάρο: Όλα είναι αντίθετα στις επιδιώξεις των συμμετεχόντων στην εκδήλωση της «Arxellence 3». Όλα μιλούν για την «διατήρηση της ιστορικής μνήμης». Σου αναφέρω μερικές  : Ο μαρτυρικός τόπος της Γυάρου - Μελέτες για την ανάδειξη και προστασία των στρατοπέδων της ν. Γυάρου  - Απόφαση – ανακοίνωση του δ.σ. του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων – Τμήμα Αττικής για τον Ιδιωτικό «Διεθνή Διαγωνισμό Αρχιτεκτονικών Ιδεών» για τη Γυάρο

Αρχιτέκτονας: Η  «ιστορική μνήμη» πρέπει να δίνει  τη δυνατότητα να ερμηνευθεί το «σήμερα». Τότε και μόνο τότε η «μνήμη» αποκτά αξία, γίνεται πραγματικό βοήθημα της «σκέψης». Η «μνήμη» της Γυάρου για να αποκτήσει την πραγματική της αξία πρέπει να δώσει στη σημερινή γενιά και στις επόμενες, τη δυνατότητα να  διαπιστώσει την εξάρτηση της  σημερινής πραγματικότητας από τα περασμένα, και η Γυάρος είναι λαμπρό παράδειγμα των πρακτικών και των τρόπων που χρησιμοποιήθηκαν από την εξουσία, για να μη λυθούν προς όφελος του λαού τα προβλήματα της κοινωνίας. Η «ιστορική μνήμη» της Γυάρου έχει πολιτικό-κοινωνικό πρόσημο και ταξικό κατά συνέπεια περιεχόμενο. Και όσοι κόπτονται σήμερα να διαφυλάξουν την «ιστορική μνήμη» της Γυάρου πρέπει πρώτα να ασπαστούν ξεκάθαρα το πολιτικό-κοινωνικό πρόσημο της Γυάρου, και όχι να κρύβονται πίσω από «δακρύβρεκτα» κείμενα, ούτε πίσω από «ιστορικές διαδρομές». Η Γυάρος ούτε μπορεί να μείνει ένας τόπος με κτίσματα συντηρημένα αλλά νεκρά, ούτε μπορεί να γίνει ένας τόπος ξερής  «ιστορικής» ξενάγησης, φορτωμένης με μνήμες ασύνδετες με το σήμερα. Η Γυάρος για να διατηρήσει την «ιστορική της μνήμη» πρέπει να αποκτήσει ζωή. Πρέπει να γίνει, την άποψή μου λέω, ένας τόπος όπου το παλιό «μήνυμα των ανθρώπων» που φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και πολλοί πέθαναν στο τόπο αυτό να γίνει  εφαλτήριο ζωντανής λαϊκής  σκέψης για την ερμηνεία του σήμερα. Να γίνει ένας τόπος όπου η σημερινή ΝΕΟΛΑΙΑ που ψάχνει αλλά δεν βρίσκει τρόπους να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που της βάζει η σημερινή εποχή, να έχει την δυνατότητα να μελετήσει, να συζητήσει και να προτείνει λύσεις σε ένα τόπο και χώρο  όπου θα κυριαρχούν και θα τιμούνται οι ανθρωπιστικές αξίες για τις οποίες οι άνθρωποι που στο τόπο αυτό  φυλακίστηκαν βασανίστηκαν και πολλοί πλήρωσαν με τη ζωή τους, να τιμούνται όπως τους αξίζει.    

 Και τι εννοώ :

Θυμάμαι όταν σαν φοιτήτρια, στο πρώτο μισό του ‘70  στη Σχολή έπρεπε να  σχεδιάσουμε ΣΧΟΛΕΙΑ για τις μικρές ηλικίες (Νηπιαγωγεία και Δημοτικά) και ο Καθηγητής  μάς έστειλε σε Σχολεία να παρακολουθήσουμε τη ζωή των παιδιών και των δασκάλων σε αυτό, να συζητήσουμε μαζί τους, να ζήσουμε μαζί τους. Και δεν μας έστειλε μόνο σε γειτονιές εύπορων κοινωνικών στρωμάτων, μας έστειλε και σε εργατικές συνοικίες, και μας είπε ότι πρέπει να δούμε και τη ζωή στον  περίγυρο  των Σχολείων και στις δύο γειτονιές. Είστε ελεύθεροι μας είπε να κάνετε το δικό σας  πλάνο εργασίας.  Και όταν τον ρωτήσαμε γιατί μας στέλνεις τόσο μακριά - οι εργατικές συνοικίες ήταν μακριά και η συγκοινωνία  στην καλύτερη περίπτωση ήταν κάθε μισή ώρα - μας απάντησε : Εσείς πάτε και θα δείτε ότι εκεί θα βρείτε την απάντηση.  Ήταν αυτό που λέγανε τότε στη Σχολή πολλοί καθηγητές που τιμούσαν τον κοινωνικό  τους ρόλο. ΤΟ  ΦΟΙΤΗΤΑΡΙΟ ΝΑ ΒΓΕΙ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗ ΣΧΟΛΗ,  να αφουγκραστεί την πραγματική κοινωνία,  να ακούσει προβλήματά της, να πάρει εμπειρίες για τη ζωή μέσα στη πραγματική κοινωνική ζωή. Γιατί μόνο έτσι μπορεί να κατανοήσει την σημερινή πραγματικότητα, μόνο έτσι μπορεί να διαπιστώσει την εξάρτησή της από τα περασμένα, να  δει την προοπτική που διαμορφώνεται για το αύριο, και να κάνει την δική του πρόταση για το αύριο.

Σε ένα Σχολείο λοιπόν ενός νέου συνοικισμού στη  περιφέρεια της πόλης  που πήγαμε, καινούργιο κτίσμα, ήταν μια δασκάλα, που όταν την ρωτήσαμε τι κτιριακά προβλήματα αντιμετωπίζει το Σχολείο μάς απάντησε «κανένα», άλλα είναι τα προβλήματα της συνοικίας. Της ζητήσαμε λοιπόν να μας κάνει μια μικρή ανάλυση. Να τι μας είπε: Εδώ μένουν οικογένειες εργατών, που για να πάνε στη δουλειά τους χρειάζονται με την συγκοινωνία που υπάρχει πάνω από δύο ώρες. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται και δύο ώρες να γυρίσουν. Όταν υπάρχουν παιδιά η γυναίκα είναι υποχρεωμένη να μείνει στο σπίτι. Υπάρχει όμως ανάγκη χρημάτων για την επιβίωση. Έτσι πολλές γυναίκες δουλεύουν φασόν . Η περιοχή έχει γίνει ένα χώρος όπου όλη την ημέρα και μέχρι αργά το βράδυ το μόνο που ακούς είναι ο θόρυβος της μηχανής του φασόν. Και τα παιδιά όταν γυρίζουν στο σπίτι και αυτά να σκεφτείτε ότι βοηθούν. Η μηχανή δεν πρέπει, λένε , να σταματήσει, γιατί σταματάει και η πληρωμή. Αυτό έχει σαν συνέπεια, οι άνθρωποι αυτοί να μη συνδικαλίζονται, γιατί ο χρόνος,  οι αποστάσεις και το φασόν δεν επιτρέπουν τέτοιες  «πολυτέλειες». Και οι άντρες όμως που συμμετείχαν,  δεν συμμετέχουν πια στις συνδικαλιστικές συγκεντρώσεις γιατί δεν μπορούν, οι αποστάσεις δεν τους επιτρέπουν να γυρίσουν στο σπίτι και να πάνε αργά το απόγευμα στη συνδικαλιστική συγκέντρωση. Και έτσι αποκόβονται. Το βράδυ στην περιοχή κυκλοφορούν μόνο τα μηχανάκια φορτωμένα με μαύρες σακούλες που μοιράζουν το φασόν της επόμενης ημέρας. Τα μικρά να σκεφτείτε τραγουδούν μιμούμενα τον θόρυβο των μηχανών. Αυτή είναι η ζωή των ανθρώπων εδώ.  Τους δώσανε καινούργια σπίτια, καινούργιους δρόμους, καινούργια σχολεία, αλλά τους κλέψανε τη ζωή. Εμείς προσπαθούμε να καλυτερέψουμε τη μόρφωση των παιδιών, αλλά αυτό δεν φτάνει. Αν θέλετε να μας βοηθήσετε, βοηθείστε  να βοηθήσουμε όλοι μαζί αυτούς τους ανθρώπους, μιλήστε σαν Αρχιτέκτονες με  κοινωνικό προσανατολισμό.

Η ομιλία της μας συγκλόνισε. Μας ανέτρεψε το πλάνο που είχαμε ετοιμάσει. Και μετά από πολλές συζητήσεις, από πολλή έρευνα, για το πώς και για πιο σκοπό δημιουργήθηκαν αυτές οι εργατικές συνοικίες στις περιφέρειες των μεγάλων πόλεων, πως και με πιο τρόπο υποβαθμίστηκαν οι παλιοί τόποι κατοίκησης των στρωμάτων αυτών της πόλης, πως και με ποιους τρόπους παραπλάνησαν τους ανθρώπους αυτούς ότι οι νέες συνοικίες θα τους εξασφάλιζαν μια αναβαθμισμένη ζωή, άλλαξαν οι μέχρι τότε απόψεις μας και πήραμε το δρόμο του γνήσιου  λαϊκού κοινωνικού προσανατολισμού.  

Γιατί με την εργασία αυτή καταλάβαμε, κατανοήσαμε, και είχαμε πιά όλα τα εφόδια για να στηρίξουμε το συμπέρασμά μας:  ότι η κυρίαρχη τάξη ήταν αυτή και μόνο αυτή  η κερδισμένη γιατί κατάφερε με αντάλλαγμα το όνειρο κάθε φτωχού για σπίτι,  να περάσει τη νέα μορφή εργασίας στην εργατική τάξη, μακριά από το συνδικαλισμό, μακριά από την ομαδικότητα των διεκδικήσεων, μακριά από την εργατική αλληλεγγύη, μακριά από τις αρχές του γνήσιου ανθρωπισμού. 

Και την ευκαιρία αυτή μας την έδωσε ο Καθηγητής της Σχολής που εκπλήρωνε με συνέπεια τον κοινωνικό του ρόλο.