Πως έμαθα να «διαβάζω σαν Αρχιτέκτονας την Πόλη»

 

Περιβάλλον: Μετά το «Μπετοσυμμορία» των 16 Καθηγητών Αρχιτεκτονικής βλέπω να επικρατεί μια σιωπή.

Αρχιτέκτονας: Μη ρωτάς εμένα.

Περιβάλλον: Ποιόν να ρωτήσω;

Αρχιτέκτονας: Κάνε μια βόλτα στην πόλη και θα ανακαλύψεις ποιόν πρέπει να ρωτήσεις. Ετοιμάσου όμως να την περπατήσεις όλη την πόλη. Από το κέντρο μέχρι το απόκεντρο. Στο έχω πει και άλλη φορά. Η πόλη «διαβάζεται». Το θέμα είναι  αν θέλεις  και γιατί θέλεις να την «διαβάσεις».

Περιβάλλον: Τι πάει να πει «αν θέλεις  και γιατί θέλεις»;

Αρχιτέκτονας: Κοίταξε σαν φοιτήτρια το 1974 - Αρχιτεκτονική Σχολή της Φλωρεντίας- ήταν πολύ της μόδας τότε το «κιτς» το κακόγουστο δηλαδή. Στη σχολή λοιπόν  ο καθηγητής της έδρας της Decorazione είχε προτείνει τρία θέματα Ένα από αυτά ήταν «Το κιτς στα Πολεοδομικά σχέδια», και το γκρουπ το δικό μου διάλεξε αυτό το θέμα. Τότε ήρθε στη σχολή ο Umberto Eco, καθηγητής τότε στη Bologna, να μας κάνει κάποιες διαλέξεις για το θέμα. Έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον και για τα τρία θέματα, και συμφώνησε με τον καθηγητή μας, ένας βοηθός του να αναλάβει να παρακολουθήσει τρία γκρουπ, ένα για  κάθε θέμα. Για το θέμα «Το κιτς στα πολεοδομικά σχέδια» επιλέχθηκε το γκρουπ στο οποίο συμμετείχα.  Την πρώτη μας συνάντηση , θυμάμαι ότι την κάναμε στα παγκάκια της  πλατείας San Marco, εκεί μας είχε δώσει ραντεβού, μας ρώτησε γιατί επιλέξαμε τον τίτλο τον συγκεκριμένο. Του απαντήσαμε λοιπόν γιατί το «κιτς», το «κακόγουστο» δηλαδή, κυριαρχεί στο Πολεοδομικό σχεδιασμό. Μας ρώτησε λοιπόν τότε, τι σημαίνει για μας «κιτς» τι εννοούμε όταν δίνουμε αυτόν τον χαρακτηρισμό. Και εκεί άρχισε μια συζήτηση που κράτησε τρεις ώρες. Όταν έφευγε, μας είπε: σε σωστό δρόμο είστε, θα δείτε ότι αύριο το πρωί θα αρχίσετε να βλέπετε την πόλη με διαφορετική σκοπιά. Ερευνήστε την. Η πόλη είναι ανθρώπινο δημιούργημα!!  Από τη ζωή των ανθρώπων στην πόλη ίσως πρέπει να ξεκινήσετε την έρευνά σας. Δείτε, μήπως αυτό σας βοηθήσει;  Δείτε μήπως σας ανοίξει νέους ορίζοντες; Δείτε μήπως σας δείξει νέους τρόπους σκέψης; Η ιστορία  της πόλης θα σας βοηθήσει πολύ. Μελετήστε την!!! Με κριτικό μάτι όμως!!!

Αν θυμάμαι καλά κάναμε επτά ή οκτώ συναντήσεις πριν δώσουμε το μάθημα. Όλες γίνανε εκτός σχολής, μέσα όμως στην πόλη. Είχαμε και διαφωνίες και αντιπαραθέσεις, και τα ερωτήματα που έκανε ήταν, το λέω απλά, πες μου γιατί το λες, που το στηρίζεις, πως το υποστηρίζεις. Το όνομά του δεν το θυμάμαι, γιατί τον είχαμε βαφτίσει Marco, επειδή η πρώτη μας συνάντηση έγινε στην πλατεία San Marco. Η βοήθειά του όμως ήταν πολύ σημαντική.  Με την εργασία αυτή ανακαλύψαμε ότι «κιτς» στον Πολεοδομικό σχεδιασμό δεν υπάρχει. Ο Πολεοδομικός σχεδιασμός πηγάζει από τον Πολιτικό-Κοινωνικό-οικονομικό  σχεδιασμό της τάξης που κυβερνά, όταν αυτός είναι φιλολαϊκός τότε και ο Πολεοδομικός σχεδιασμός είναι φιλολαϊκά εξυπηρετικός, όταν όμως είναι αντιλαϊκός τότε και ο Πολεοδομικός σχεδιασμός είναι αντιλαϊκός. Και είναι ακριβώς αυτή η «αντιλαϊκότητα» που αναγκάζει την κυρίαρχη τάξη να προσφεύγει σε επικοινωνιακά ευρήματα για να την «κρύψει», σήμερα είναι το «κιτς». Στις εξετάσεις- οι εξετάσεις ήταν προφορικές, είχαμε παραδώσει το γραπτό κείμενο της εργασίας μας όμως-  ήταν παρών  ο Umberto Eco και ο βοηθός του βέβαια, όχι για να βαθμολογήσει- δεν είχε αυτό το δικαίωμα-  αλλά για να συζητήσει τα συμπεράσματά μας. Τον ενδιέφερε η πορεία της σκέψης μας, από πού ξεκίνησε, πως άλλαξε, αν άλλαξε στην πορεία της μελέτης,  πως και γιατί κατέληξε στο συμπέρασμα που διατυπώσαμε. Η συζήτηση μαζί του ήταν εύκολη και ήταν εύκολη γιατί ο ίδιος έδειχνε τέτοιο σεβασμό στις απόψεις μας, που την έκανε εύκολη.  Έτσι έμαθα να «διαβάζω σαν Αρχιτέκτονας  την πόλη».

 

Σημείωση: Επειδή πολλοί ρωτούν, ο Umberto Eco και ο βοηθός του δεν ήταν Αρχιτέκτονες. Ήταν και οι δύο απόφοιτοι της Φιλοσοφικής Σχολής. 

      

«Μπετοσυμμορία» :Εύστοχος - άστοχος χαρακτηρισμός, ή …………..

 

Περιβάλλον: Δεκαέξι καθηγητές της Αρχιτεκτονικής με ένα κείμενο με τίτλο: «Μπετοσυμμορία» εξέφρασαν την στήριξή τους στους Δήμους που προσπαθούν να  «προστατεύσουν τις πόλεις από την καταχρηστική δόμηση και τα απαράδεκτα ψηλά κτήρια, που προκύπτουν μέσα από την (κατά)χρηση διατάξεων του ΝΟΚ (Νέος Οικοδομικός Κανονισμός)».

Αρχιτέκτονας : Το διάβασα. Μόνο που δεν κατάλαβα τι εννοούν όταν λένε: «Τα δήθεν «περιβαλλοντικά μπόνους» είναι η πρόφαση της νέας «μπετοσυμμορίας» προκειμένου να τσιμεντώσει κάθε σπιθαμή των γειτονιών μας». Μας λένε δηλαδή ότι υπάρχει μια « Νέα συμμορία»  -«συμμορία» είναι μια οργανωμένη ομάδα κακοποιών που λειτουργεί με βίαια μέσα για να πετύχει τους παράνομους σκοπούς της- που λειτουργεί πέρα και πάνω από τους Νόμους και «τσιμεντώνει» τις γειτονιές!!! Είναι όμως «συμμορία»; Η «συμμορία», από όσο τουλάχιστον γνωρίζω,  δεν έχει ΟΝΟΜΑ ,ΕΠΙΘΕΤΟ, ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ.  Εδώ όμως ο ΝΟΚ έχει ΟΝΟΜΑ, ΕΠΙΘΕΤΟ,ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ  και είναι ΝΙΚΟΣ ΣΗΦΟΥΝΑΚΗΣ ―  2009-2012: Αναπληρωτής Υπουργός ΥΠΕΚΑ και ΥΠΕΧΩΔΕ, συντάχθηκαν και ψηφίστηκαν οι Νόμοι:- ‘’Νέος  τρόπος  έκδοσης οικοδομικών αδειών’’ (Ν.4030/2011),  (άλλαξε μετά από 80 χρόνια)-‘’Νέος Οικοδομικός Κανονισμός- ΝΟΚ’’ -(Ν. 4014/2012). – και ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Υπουργός ΥΠΕΚΑ και ΥΠΕΧΩΔΕ την ίδια εποχή. Και οι μετέπειτα Υπουργοί Περιβάλλοντος ΣΚΟΥΡΛΕΤΗΣ, ΣΤΑΘΑΚΗΣ, ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ, ΣΚΡΕΚΑΣ τον διατήρησαν και τον «εμπλούτισαν» με νέα «μπόνους». Το ΤΕΕ έγινε ο θερμός υποστηρικτής του,  ο ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ ο σιωπηλός οπαδός του, και οι Αρχιτεκτονικές Σχολές αφοσιωμένες στο υψηλό επιστημονικό τους έργο, για 12 χρόνια δεν τον έβλεπαν, ούτε καν τον άκουσαν. Και ξαφνικά είδαν ότι οι Πόλεις «τσιμεντώνονται» άκουσαν τους Δημάρχους να διαμαρτύρονται και αποφάσισαν να μιλήσουν. Και «μίλησαν» με ένα «εντυπωσιακό χαρακτηρισμό» : «Μπετοσυμμορία» Επιστημονικός όρος με πλατύ και βαθύ νόημα.

 Είναι η νέα «ετικέτα» που θα απαλλάσσει από δω και πέρα τον «ηθικό αυτουργό» και οι Αρχιτεκτονικές Σχολές της Χώρας μας πάντα ιστορικά έχουν συμβάλλει στην «προστασία των ηθικών  αυτουργών» των Πολεοδομικών εγκλημάτων. Σου θυμίζω τις παλαιότερες  «ετικέτες» που έλεγαν  :  «Η Αθήνα αναπτύχθηκε άναρχα Πολεοδομικά από την ίδρυσή της» , «η αντιπαροχή κατέστρεψε τις πόλεις μας μεταπολεμικά» . Και οι δύο δημιούργημα των Αρχιτεκτονικών Σχολών της Χώρας μας είναι!!! Τους ηθικούς αυτουργούς απάλλασσαν και οι δύο. Τώρα μας ήρθε και η τρίτη η οποία μέσα στο πνεύμα της εποχής πρέπει να είναι και λίγο ……….

 

Περιβάλλον : Το «ο ετερόφωτος εξυπηρετεί!!» ενόχλησε- Αρχιτέκτονας: Να σου απαντήσω γιατί το είπα

Περιβάλλον: Οι εκλογές στο ΤΕΕ τελείωσαν, και βλέπω να επικρατεί μετά τους πανηγυρισμούς μια «σιωπή».

Αρχιτέκτονας: Μη ρωτάς εμένα.

Περιβάλλον: Ποιόν να ρωτήσω; Μου είπαν ότι η τελευταία συζήτησή μας «ενόχλησε!!»

Αρχιτέκτονας: Ναι;; Ένα απλό ερώτημα βάλαμε.

Περιβάλλον: Ενόχλησε μου είπαν το τελευταίο. Το  «ο ετερόφωτος εξυπηρετεί!!».Το γιατί δεν κατάλαβα.

Αρχιτέκτονας: Δεν το είπα με «ελαφρά τη καρδία» που λέμε. Με πονάει που το λέω. Ας δούμε όμως λίγο τι μας λέει η ΙΣΤΟΡΙΑ!!!

 Οι ΥΔΟΜ γεννήθηκαν μαζί με τις «τακτοποιήσεις» αυθαιρέτων, μαζί με τον αντισυνταγματικό  ΝΟΚ, μαζί με τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες του ΤΕΕ, μαζί με την κατάργηση των ελάχιστων αμοιβών, μαζί με τον νέο τρόπο  έκδοσης οικοδομικών  αδειών με ευθύνη ιδιώτη Μηχανικού  (επαναφορά νόμου της χούντας, το «υπόκειται σε μελλοντικό έλεγχο» δική της έμπνευση ήταν, το ότι σήμερα λέγεται «ελέγχεται το 30% με ηλεκτρονική κλήρωση» δεν αλλάζει την ουσία), μαζί με τον ιδιώτη ελεγκτή δόμησης, μαζί………, μαζί…….

Και τα γεννητούρια τα υποδέχτηκε με μεγάλη χαρά η  μερίδα  των Μηχανικών εκείνων που στήριξε επί 25 χρόνια την αυθαίρετη δόμηση . Μη γελιόμαστε, η δεξιά έκανε υπομονή, τη δημιούργησε τη μερίδα αυτή, τη προστάτεψε με όλα τα μέσα, την αύξησε, της έδωσε φωνή στα ΜΜΕ, της έδωσε εξουσία στις διάφορες Επιτροπές , στις Πολεοδομίες, στο ΤΕΕ κ.α    Και αυτό κάποιες ηγεσίες  παρατάξεων  Μηχανικών, που θέλουν να λέγονται αριστερές,  δεν το αντιλήφθηκαν. Και δεν το αντιλήφθηκαν, γιατί αρνήθηκαν την ιστορική τους μνήμη, έσβησαν από την ιστορική τους μνήμη την προ «κρίσης εποχή»,  και δέχτηκαν  με μεγάλη ευκολία  «ετικέτες»,  που λέγανε ότι η «Αθήνα αναπτύχθηκε άναρχα πολεοδομικά από την ίδρυσή της» , «η αντιπαροχή κατέστρεψε τις πόλεις μας μεταπολεμικά», «το airbnb είναι σαν την αντιπαροχή»,  τα «παρατηρητήρια» και τους «φοριαμούς»  του ανεκδιήγητου κ. Τσιρώνη,   ……….. Και αυτό δεν τους βοήθησε να αντιληφθούν  τη νέα πραγματικότητα που γεννιόταν.

Μη ξεχνάς όταν το 2015 εξελέγη η νέα διοίκηση του  ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ ήταν αριστερή , έτσι τουλάχιστον ήθελε να λέγεται. Και αυτή η «αριστερή» διοίκηση  ασπάστηκε με μεγάλο ενθουσιασμό τις κάθε άλλο, παρά αριστερές απόψεις  του Aravena για την Biennale της Βενετίας. Και δεν θέλω, αλλά δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο Ν^ο  16 του περιοδικού Αρχιτέκτονες για τον νέο ρόλο του Αρχιτέκτονα αυτόν του «παιδαγωγού-διαμεσολαβητή- ερμηνευτή»   που προώθησε.

Και στις ΥΔΟΜ δεν είδαν ή δεν θέλησαν να δουν ότι η δημιουργία τους, είχε ένα και μοναδικό σκοπό: να εξυπηρετήσει τις απαιτήσεις εκείνες που ζητούσε η μερίδα εκείνη των Μηχανικών που στήριξε την επί 25 χρόνια αυθαίρετη δόμηση και όχι μόνο. Ο ΝΟΚ αυτούς εξυπηρετεί, ο νέος τρόπος έκδοσης οικοδομικών αδειών χωρίς έλεγχο ήταν απαίτηση αυτής της μερίδας των Μηχανικών, γι'  αυτό και επιλέχθηκε η επαναφορά νόμου της χούντας. Το να ελέγχεται το 30% των οικοδομικών αδειών και των δηλώσεων αυθαιρέτων,  και το 70% να μένει ανεξέλεγκτο δική τους απαίτηση ήταν. Και επειδή αυτό το τελευταίο οι   ΥΔΟΜ  το ζητάνε επιτακτικά να θυμίσω ότι όταν τον Τρίτση τον «κατέβασε από το τραίνο» ο Ανδρέας Παπανδρέου, τον κατέβασε γιατί είχε νομοθετήσει ότι «για να συνδεθεί μια οικοδομή οριστικά με τα δίκτυα πρέπει να έχει προηγηθεί αυτοψία από την αρμόδια Υπηρεσία της Πολεοδομίας και να κριθεί νόμιμη» και σ’ αυτό αντέδρασαν τότε εργολάβοι και Μηχανικοί γιατί ισχυρίστηκαν ότι έτσι «καθυστερούν». Και αφού «κατέβηκε» ο Τρίτσης «κατέβηκε» και η «οριστική σύνδεση»  και «ανέβηκε» η «προσωρινή σύνδεση χωρίς αυτοψία»  που έγινε και το εφαλτήριο της «αυθαίρετης δόμησης». Όλες οι οικοδομές μετά το 1985 έχουν «προσωρινή σύνδεση με τα δίκτυα»!!!  Τότε το Υπουργείο, για να σώσει το «προσωπείο» του, νομοθέτησε να ελέγχονται κάθε χρόνο τρεις λήγοντες αριθμοί οικοδομικών αδειών, που κλήρωνε κάθε χρόνο το ίδιο. Και δεν μπορώ εδώ να μην αναφερθώ στη συζήτηση ανάμεσα στο συνάδελφο Γ.Π. που τότε ήταν Προϊστάμενος  τμήματος έκδοσης Οικοδομικών αδειών και τον τότε Υπουργό που ήρθε στην Υπηρεσία για να προωθήσει την εφαρμογή του Νόμου.  

Γ.Π : Τον Νόμο να τον πάρετε πίσω. Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται σε όλες τις οικοδομές.

Υπουργός: Μα δεν υπάρχει προσωπικό  μου λέτε.

Γ.Π: Να προσλάβετε να έχουμε.

Υπουργός: Μα δεν μπορείτε να μη τον εφαρμόσετε. Είναι Νόμος του Κράτους.

Γ.Π : Είναι νόμος μη εφαρμόσιμος. Εγώ τουλάχιστον δεν θα τον εφαρμόσω. Δεν μπορώ να στέλνω υπαλλήλους να κάνουν αυτοψία σε μια οικοδομή και να βάζουν πρόστιμο γιατί οι υδρορροές δεν καταλήγουν στο ρείθρο του πεζοδρομίου, και να μη μπορώ να ελέγξω την όμορη που οι αυθαιρεσίες της «βγάζουν μάτι» να περιγελούν τους υπαλλήλους της Υπηρεσίας κραυγάζοντας «δεν μπορείς να με ελέγξεις!!!, δεν μπορείς, δεν μπορείς!!!»

Αυτή είναι μία από τις  πραγματικότητες που θα διαμορφωθεί με το 30%  και 70%. Και δεν είναι η μόνη , υπάρχουν κι άλλες αλλά δεν θέλω να επεκταθώ.  Οι  ΥΔΟΜ που το ζητάνε με επιμονή, πιστεύουν ότι επειδή το  70%  δεν θα  τους κραυγάζει περιγελώντας τους, αλλά θα τους το στέλνει  με sms ή με email δεν θα τους περιγελά  ξεδιάντροπα;  Ποιους πιστεύουν ότι εξυπηρετούν;