Πως έμαθα να «διαβάζω σαν Αρχιτέκτονας την Πόλη»

 

Περιβάλλον: Μετά το «Μπετοσυμμορία» των 16 Καθηγητών Αρχιτεκτονικής βλέπω να επικρατεί μια σιωπή.

Αρχιτέκτονας: Μη ρωτάς εμένα.

Περιβάλλον: Ποιόν να ρωτήσω;

Αρχιτέκτονας: Κάνε μια βόλτα στην πόλη και θα ανακαλύψεις ποιόν πρέπει να ρωτήσεις. Ετοιμάσου όμως να την περπατήσεις όλη την πόλη. Από το κέντρο μέχρι το απόκεντρο. Στο έχω πει και άλλη φορά. Η πόλη «διαβάζεται». Το θέμα είναι  αν θέλεις  και γιατί θέλεις να την «διαβάσεις».

Περιβάλλον: Τι πάει να πει «αν θέλεις  και γιατί θέλεις»;

Αρχιτέκτονας: Κοίταξε σαν φοιτήτρια το 1974 - Αρχιτεκτονική Σχολή της Φλωρεντίας- ήταν πολύ της μόδας τότε το «κιτς» το κακόγουστο δηλαδή. Στη σχολή λοιπόν  ο καθηγητής της έδρας της Decorazione είχε προτείνει τρία θέματα Ένα από αυτά ήταν «Το κιτς στα Πολεοδομικά σχέδια», και το γκρουπ το δικό μου διάλεξε αυτό το θέμα. Τότε ήρθε στη σχολή ο Umberto Eco, καθηγητής τότε στη Bologna, να μας κάνει κάποιες διαλέξεις για το θέμα. Έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον και για τα τρία θέματα, και συμφώνησε με τον καθηγητή μας, ένας βοηθός του να αναλάβει να παρακολουθήσει τρία γκρουπ, ένα για  κάθε θέμα. Για το θέμα «Το κιτς στα πολεοδομικά σχέδια» επιλέχθηκε το γκρουπ στο οποίο συμμετείχα.  Την πρώτη μας συνάντηση , θυμάμαι ότι την κάναμε στα παγκάκια της  πλατείας San Marco, εκεί μας είχε δώσει ραντεβού, μας ρώτησε γιατί επιλέξαμε τον τίτλο τον συγκεκριμένο. Του απαντήσαμε λοιπόν γιατί το «κιτς», το «κακόγουστο» δηλαδή, κυριαρχεί στο Πολεοδομικό σχεδιασμό. Μας ρώτησε λοιπόν τότε, τι σημαίνει για μας «κιτς» τι εννοούμε όταν δίνουμε αυτόν τον χαρακτηρισμό. Και εκεί άρχισε μια συζήτηση που κράτησε τρεις ώρες. Όταν έφευγε, μας είπε: σε σωστό δρόμο είστε, θα δείτε ότι αύριο το πρωί θα αρχίσετε να βλέπετε την πόλη με διαφορετική σκοπιά. Ερευνήστε την. Η πόλη είναι ανθρώπινο δημιούργημα!!  Από τη ζωή των ανθρώπων στην πόλη ίσως πρέπει να ξεκινήσετε την έρευνά σας. Δείτε, μήπως αυτό σας βοηθήσει;  Δείτε μήπως σας ανοίξει νέους ορίζοντες; Δείτε μήπως σας δείξει νέους τρόπους σκέψης; Η ιστορία  της πόλης θα σας βοηθήσει πολύ. Μελετήστε την!!! Με κριτικό μάτι όμως!!!

Αν θυμάμαι καλά κάναμε επτά ή οκτώ συναντήσεις πριν δώσουμε το μάθημα. Όλες γίνανε εκτός σχολής, μέσα όμως στην πόλη. Είχαμε και διαφωνίες και αντιπαραθέσεις, και τα ερωτήματα που έκανε ήταν, το λέω απλά, πες μου γιατί το λες, που το στηρίζεις, πως το υποστηρίζεις. Το όνομά του δεν το θυμάμαι, γιατί τον είχαμε βαφτίσει Marco, επειδή η πρώτη μας συνάντηση έγινε στην πλατεία San Marco. Η βοήθειά του όμως ήταν πολύ σημαντική.  Με την εργασία αυτή ανακαλύψαμε ότι «κιτς» στον Πολεοδομικό σχεδιασμό δεν υπάρχει. Ο Πολεοδομικός σχεδιασμός πηγάζει από τον Πολιτικό-Κοινωνικό-οικονομικό  σχεδιασμό της τάξης που κυβερνά, όταν αυτός είναι φιλολαϊκός τότε και ο Πολεοδομικός σχεδιασμός είναι φιλολαϊκά εξυπηρετικός, όταν όμως είναι αντιλαϊκός τότε και ο Πολεοδομικός σχεδιασμός είναι αντιλαϊκός. Και είναι ακριβώς αυτή η «αντιλαϊκότητα» που αναγκάζει την κυρίαρχη τάξη να προσφεύγει σε επικοινωνιακά ευρήματα για να την «κρύψει», σήμερα είναι το «κιτς». Στις εξετάσεις- οι εξετάσεις ήταν προφορικές, είχαμε παραδώσει το γραπτό κείμενο της εργασίας μας όμως-  ήταν παρών  ο Umberto Eco και ο βοηθός του βέβαια, όχι για να βαθμολογήσει- δεν είχε αυτό το δικαίωμα-  αλλά για να συζητήσει τα συμπεράσματά μας. Τον ενδιέφερε η πορεία της σκέψης μας, από πού ξεκίνησε, πως άλλαξε, αν άλλαξε στην πορεία της μελέτης,  πως και γιατί κατέληξε στο συμπέρασμα που διατυπώσαμε. Η συζήτηση μαζί του ήταν εύκολη και ήταν εύκολη γιατί ο ίδιος έδειχνε τέτοιο σεβασμό στις απόψεις μας, που την έκανε εύκολη.  Έτσι έμαθα να «διαβάζω σαν Αρχιτέκτονας  την πόλη».

 

Σημείωση: Επειδή πολλοί ρωτούν, ο Umberto Eco και ο βοηθός του δεν ήταν Αρχιτέκτονες. Ήταν και οι δύο απόφοιτοι της Φιλοσοφικής Σχολής.